Vandaag organiseerde ik een ouderwetse brainstormsessie in onze studio. Een creatieve klus waar ik werkte, wilde maar niet vlotten in Zoom. Ik nodigde een kleine groep verlichte geesten uit in ons leegstaande pand aan de Hamburgerstraat in Utrecht. Dat is nauwelijks legaal onder de COVID-beperkingen, maar wat was het fijn! Stemmen horen. Hardop denken. In staat zijn om te lopen en te praten. De tijd nemen om te lachen, onnozele zijsprongetjes te maken en dan weer geconcentreerd te zijn. Voor mij was het de beste dag van de week, en mijn gesprekspartners voelden hetzelfde: een verkwikkende ervaring mét een geweldig resultaat.

Wat was het precies dat deze vergadering productiever maakte dan zijn digitale tegenhanger? Het creatieve proces bloeide duidelijk op toen we het naar een echte ruimte verplaatsten. Dat is interessant, want alle woorden die we spraken en de beelden die we deelden, hadden ook digitaal kunnen worden gedeeld. Wat is dan het verschil vanuit het oogpunt van communicatie?

De derde dimensie. Mijn uitleg als experience designer is deze: ideeën hebben hun eigen dimensionaliteit. Het zijn ruimtelijke entiteiten, met vorm, grootte en positie. Bovendien hebben ze eigenaars. In een brainstorm heeft elk idee een bezitter. Soms lijkt het er zelfs op dat de ideeën de mensen bezitten. Daardoor heeft een creatief gesprek een soort topografie. Die is makkelijker te overzien als je echt bij elkaar bent, en niet een rijtje bewegende pasfoto’s in Zoom.

Dit inzicht is nuttig voor tentoonstellingsmakers. Het verklaart waarom creatief groepsdenken beter werkt in een echte ruimte: het voegt een dimensie toe. Voor de eenvoudige klussen is thuiswerken prima (ik vind het trouwens heerlijk om in mijn eentje te brainstormen). Maar complexe creatieve klussen kunnen beter worden geklaard door mensen in de nabijheid van anderen. Het liefst in een stimulerende omgeving.

Het museum als brainstorm. Als je wilt, kun je de reikwijdte van dit idee enorm uitbreiden. Als het gaat om het uitwisselen van ideeën, zijn musea zelf in feite brainstorms. Het zijn creatieve ruimtes, waar ideeën uit cultuur, kunst, natuur, technologie en wat dan ook worden onderbracht. De functie van musea is om die ideeën te bewaren, weer te geven en uiteindelijk over te dragen aan hun bezoekers. Dit is in de kern een creatieve handeling. Zo bezien huisvest een museum een brainstormproces.

Vóór COVID gebruikten musea mediatechnologie om hun tentoonstellingen te verlevendigen. Die functie lijkt achterhaald omdat online media dat soort spektakel tot in onze huiskamer brengen. Om hiermee te concurreren moeten musea het hebben van hun unieke troeven: ruimte en echte ontmoetingen. Post COVID zullen musea nog steeds spectaculaire media gebruiken, maar dat zal zijn om de ruimtelijkheid en ontmoeting te versterken, met als doel ideeën nog sterker te laten mingelen.

Massale vindingrijkheid. In zijn beroemde TED Talk 'When ideas have sex', te zien op Youtube - een aanrader! - legt schrijver, politicus en zakenman Matt Ridley uit wat er gebeurt als aantrekkelijke ideeën samenkomen. Ze vermengen zich en brengen nieuwe ideeën voort die de krachten van hun cerebrale voorgangers combineren. Om zich voort te planten, zoeken ideeën partners die ze selecteren op hun uiterlijk, sterke punten en communicatieve vermogens. Als u een tentoonstellingsmaker bent, dan zult u in deze opsomming de kenmerken van goed ontwerp herkennen.

‘De motor van de menselijke vooruitgang is het samenkomen en paren van ideeën om nieuwe ideeën te maken' 
- Matt Ridley

Dit inzicht is niet zonder gevolgen. Volgens Ridley hangt de menselijke vooruitgang af van de massale vermenging van ideeën die eindeloos recombineren, aanpassen en evolueren tot ze leiden tot doorbraken. Hij verwerpt het romantische idee van de enkele geniale ziel die de mensheid redt vanaf zijn zolderkamer of in zijn eenzame lab, om het te vervangen door 'massale vindingrijkheid'. Het is het levendige netwerk van miljoenen breinen dat voor innovatie zorgt. Vernieuwing is het resultaat van creatieve interactie en eindeloze herinterpretatie. Is uw museum klaar om het handelen van uw bezoekers op deze manier te kaderen?

Als dat zo is, dan kan uw museum een brainstorm worden. Een sexy plek voor de geest, waar ideeën op zoek gaan naar bezielde soortgenoten. Een intellectuele speeltuin voor nieuwsgierige zielen. Een plek die bezoekers niet behandelt als passieve consumenten, maar als actieve agents. De volgende Yuval Harari of Werner Heisenberg bevindt zich onder hen. Daag je bezoekers uit en de rest zal volgen.

Een museum als een plaats waar ideeën seks hebben.
Ik kan wel wat met die definitie.
Al het andere kunnen we thuislaten.

- Stan Boshouwers

Dit is het tweede artikel in een reeks over experience design in het post-corona tijdperk.
Bekijk hier alle blogs op LinkedIn.